ζυγό

το (Α ζυγόν)

1. ό,τι ζευγνύει, ό,τι συνδέει δύο σώματα

2. ο ζυγός άμαξας ή αρότρου, το ξύλο που προσαρμόζεται σταυροειδώς στον ρυμό τού αρότρου ή τής άμαξας, στο οποίο ζεύονται τα άλογα, τα βόδια ή άλλα υποζύγια

3. ναυτ. συν. στον πληθ. α) κάθε σανίδα τοποθετημένη εγκάρσια από τη μια πλευρά τής λέμβου στην άλλη, η οποία χρησιμεύει αφ' ενός για στερέωση τής λέμβου και αφ' ετέρου ως κάθισμα για τους κωπηλάτες, σέλμα, πάγκος

β) κάθε εγκάρσια δοκός με την οποία συνδέονται τα σκέλη τών νομέων τού πλοίου και υποβαστάζεται το κατάστρωμα, κν. καμάρι

4. στον πληθ. α) τα ζυγά (στην αρχ. και ως πληθ. τού ζυγός, ὁ)

σταθμά, μέτρα βάρους

β) ως επίθ. ζυγά

άρτια

νεοελλ.

1. κάθε σανίδα ή σιδηρογωνία με την οποία συνδέονται δοκοί ή πάσσαλοι, ζευκτήρας, κν. τραβέρσα

2. φρ. «μονά ή ζυγά» — είδος παιχνιδιού

αρχ.

1. μτφ. η κατάσταση τού υποτεταγμένου, τού υποδουλωμένου, υποταγή, υποτέλεια, έλλειψη ανεξαρτησίας, δουλεία («πρὸς οἷα δουλείας ζυγὰ χωροῡμεν», Σοφ.)

2. η εγκάρσια ράβδος που συνδέει τους δύο βραχίονες τής φόρμιγγας

3. καθένα από τα εδώλια τών κωπηλατών τής μέσης σειράς τής τριἡρους

4. μτφ. πολιτικό αξίωμα, υψηλή δημόσια θέση («εἰς τὸ πρῶτον πόλεως ὁρμηθεὶς ζυγόν», Ευρ.)

5. δερμάτινο λουρί τών γυναικείων σανδαλιών (κατά τον Ησύχ. «ὁ περικείμενος ἱμὰς τοῑς δακτύλοις, πρὸς τὸ συνέχειν ἐξαγόμενον τὸν πόδα»)

6. επιγρ. στον πληθ. τὰ ζυγά

το λίθινο ανώφλι ή κατώφλι θύρας

7. δυάδα, ζευγάρι

8. φρ. α) «κατὰ ζυγά» — κατά ζεύγη, ανά δύο

β) «μονὰ ἢ ἄζυγα» — είδος παιδικού παιχνιδιού, όπως το νεοελλ. παιχνίδι «μονά ή ζυγά»

9. (αντίθ. τού στοῑχος) σειρά οπλιτών

10. μέτρο επιφάνειας

11. το στέλεχος τής πλάστιγγας

12. το οριζόντιο ξύλο τού υφαντικού ιστού (αργαλειού) στο οποίο προσηλώνεται το στημόνι, κν. αντί.

[ΕΤΥΜΟΛ. Βλ. λ. ζυγός].